همه آنچه که باید درباره سر درد بدانید
سردرد یک اختلال بسیار شایع است که باعث درد و ناراحتی در سر، پوست سر یا گردن می شود. برآورد شده است که از هر ۱۰ نفر حدود ۷ نفر در طول سال حداقل یک بار دچار سر درد می شوند. سر درد می تواند به صورت های مختلفی ایجاد شود اما در تعداد زیادی از موارد می تواند باعث بروز درد شدید شود و در روند انجام فعالیت های روزمره یا تمرکز برای انجام کار اختلال ایجاد کند. در حقیقت حدود ۴۵ میلیون نفر از افراد در آمریکا به طور مکرر دچار سردردهای شدید می شوند که می تواند به یک اختلال ناتوان کننده تبدیل شود. خوشبختانه اکثر سر دردها به کمک دارو یا تغییر سبک زندگی بهبود پیدا می کنند.
علل اولیه سر درد
پزشکان علل مختلف بروز سر درد را شناسایی کرده اند. دلایل اولیه سر درد به دلایلی گفته می شود که به یک بیماری مجزا ارتباط ندارند. این سر دردها به علت فرآیند پردازشی مغز ایجاد می شود سر درد میگرنی، خوشه ای و سر درد عصبی نمونه های از سر درد های شایع اولیه محسوب می شوند.
علل ثانویه سر درد
سردردهای ثانویه آن دسته از سر دردها گفته می شود که به علت اختلال پزشکی به وجود می آیند. برخی از انواع سر دردهای ثانویه عبارتند از سر درد ناشی از تومور مغزی یا آنوریسم مغزی، سر درد ناشی از مصرف بیش از حد داروها، سر درد ناشی از تحلیل رفتن دیسک، سر درد ناشی از ابتلا به مننژیت، سر درد حاصل از ضرب دیدن سر، سر درد سینوسی و سر درد نخاعی که به اشکال مختلف باعث بروز درد و ناراحتی می شوند.
انواع سر درد
سر درد انواع مختلفی دارد که به اشکال متعدد باعث بروز درد و ناراحتی می شوند. در بخش زیر به انواع آن اشاره می کنیم.
سر درد تنشی
این نوع سر درد شایع ترین نوع سر درد است و اغلب در زنان بالای ۲۰ سال به وجود می آید. سر درد تنشی اغلب تحت عنوان احساس یک طناب سفت دور سر توصیه می شود و به علت انقباض عضلات سر و گردن به وجود می آید. نامناسب بودن حالت بدن و استرس از عواملی هستند که در بروز این نوع سردرد نقش دارند. این نوع سر دردها معمولا چند دقیقه طول می کشند اما در برخی موارد ممکن است سر درد تنشی تا چند روز طول بکشد و اغلب مجدداً عود می کنند.
سر درد خوشه ای
سر درد خوشه ای جزو سر درد های غیر ضربان دار است که باعث احساس درد در یک طرف از سر یا پشت چشم می شود و معمولا باعث اشک ریزی یا آبریزش از بینی یا گرفتگی آن خواهد شد. سر دردهای خوشه ای می تواند تا مدت بسیار زیادی طول بکشند که از آنها تحت عنوان دوران خوشه ای یاد می شود. دوران خوشه ای ممکن است تا شش هفته ادامه داشته باشد. این نوع سر درد می تواند هر روز یا چند چندین بار در روز احساس شود. هنوز علت بروز این اثر در تشخیص داده نشده است اما آنچه که حائز اهمیت است این است که جز سردردهای نادر است و به طور کلی مردانی که بین سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی قرار دارند را درگیر می کند.
سر دردهای میگرنی
سر دردهای میگرنی جز سر دردهای شدید ضربان دار هستند که اغلب باعث بروز درد در یک طرف از سر می شوند. سر دردهای میگرنی انواع مختلفی دارند که شامل سر دردهای میگرنی شدید است که هر ۱۵ روز یکبار یا بیشتر در طول ماه به وجود می آیند. میگرن همی پلژیک به اختلالی گفته می شود که علائم و نشانه های آن شبیه علائم سکته است و فرد بدون احساس درد در سر یا گردن دچار میگرن خواهد شد. این امر بدین معنا است که فرد بدون احساس درد در سر با علائم میگرن از قبیل تهوع و استفراغ، اختلال بینایی و سرگیجه مواجه می شود.
سر دردهای بازگشتی
سردرد های بازگشتی به آن دسته از سر دردها گفته می شود که پس از قطع مصرف داروی که به طور منظم برای درمان سر درد مصرف می شده است به وجود می آید. افرادی که از برخی انواع قرص های مسکن از قبیل استامینوفن، ارگوتامین، کدئین و مواردی از این قبیل استفاده می کنند بیشتر دچار سر درد های بازگشتی خواهند شد.
سر درد رعد آسا
سر درد رعد آسا به سر دردهای شدید و ناگهانی گفته می شود که اغلب به صورت درد بسیار شدید احساس می شوند و عمدتاً هیچ گونه علامت هشداردهنده ای ندارند و حدود ۵ دقیقه طول می کشند. این نوع سر دردها می توانند نشان دهنده یک اختلال در عروق خونی مغز باشند که اغلب به توجه دقیق پزشکی نیاز دارند.
علائم و نشانه های انواع سر درد
سردرد تنشی با علائم و نشانه هایی از قبیل سفتی و خشکی گردن، درد تیر کشنده، حساس شدن پوست سر، سفتی و خشکی شانه، و احساس فشار در پیشانی که ممکن است یک طرف یا هر دو قسمت سر را درگیر کند همراه است. گاهی اوقات این نوع سر درد مانند میگرن به نظر می رسد اما معمولا مانند میگرن باعث اختلال بینایی نخواهد شد. کوتاه بودن مدت زمان احساس سر درد، احساس درد در پشت چشم ها و احساس درد در یک طرف از سر جزء علائم و نشانه های سر دردهای خوشه ای محسوب می شوند.
ضربان دار بودن سر، احساس درد در یک طرف از سر، حساسیت به صدا و نور و تهوع استفراغ از علائم شایع سر دردهای میگرنی هستند. سر دردهای بازگشتی با علائمی از قبیل تحریک پذیری، تهوع و استفراغ، بی قراری، و اختلال در به خاطر آوردن وقایع مهم همراه است. همان گونه که از نام سر دردهای رعد آسا مشخص است به صورت ناگهانی به وجود می آید و با احساس درد شدید و کوتاه مدت همراه است.
تشخیص انواع سر درد
گاهی اوقات سر درد می تواند نشان دهنده یک اختلال جدی باشد به همین دلیل هنگامی که شما به علت سر درد به پزشک مراجعه می کنید به بررسی سابقه پزشکی شما می پردازد و از شما در خصوص عواملی که باعث بدتر شدن یا بهتر شدن سر درد می شوند سوال خواهد کرد. در مرحله بعد پزشک درخواست انجام آزمایش کامل خون را می دهد تا بتواند وجود هرگونه عفونت احتمالی در خون را تشخیص دهد.
عکس برداری از جمجمه نیز برای تهیه تصاویر دقیق از این ناحیه ضروری است به همین دلیل از سی تی اسکن یا اسکن ام آر آی برای بررسی بافت های مغز استفاده می شود تا بتوان هر گونه اختلالی را در مراحل اولیه تشخیص داد و به درمان آن پرداخت.
درمان سر درد
درمان سر درد به علل ایجاد کننده آن بستگی دارد در صورتی که سر درد به علت بیماری ایجاد شده باشد با درمان بیماری، سر درد نیز تسکین خواهد یافت. با این حال در اکثر موارد سر درد جزء علائم و نشانه های یک بیماری حاد محسوب نمی شود و مصرف قرص مسکن از قبیل استامینوفن، ایبوپروفن و ادویل باعث بهبود آن خواهد شد. اما در صورتی که مصرف قرص های مسکن تواند به تسکین درد کمک کند پزشک از روش های دیگری برای کنترل سر درد استفاده خواهد کرد. این روش ها به شرح زیر می باشند:
- بیوفیدبک یک روش آرامش بخش است که به آرام سازی بدن و کنترل درد کمک می کند.
- شرکت در کلاس های کنترل استرس می تواند به شما برای نحوه مدیریت استرس و رفع آن کمک کند.
- رفتار درمانی شناختی روشی است که بر پای صحبت کردن همراه است و شما می توانید به شناسایی محیط ها و شرایط استرس زا بپردازید و از حضور در آنها شکل خودداری کنید.
- طب سوزنی که از دوران باستان به جا مانده است به کمک سوزن های نازک و فرو کردن آنها در نقاط خاصی از بدن باعث تسکین درد و کاهش استرس می شود.
- ورزش کردن می تواند با تولید مواد شیمیایی خاصی در مغز به ایجاد احساس شادی و آرامش بیشتر کمک کند.
- دوش آب گرم یا استفاده از کمپرس سرد و گرم در کاهش استرس و کنترل در تاثیر به سزایی دارد.
پیشگیری از سر درد
اگر شما از سر درد رنج می برید بهتر است سبک زندگی خود را تغییر دهید و در برنامه خواب خود تغییراتی را به وجود بیاورید. از مصرف برخی مواد غذاهایی که باعث تحریک سر درد می شوند از قبیل پنیر کهنه، شراب، پیاز، شکلات، گوشت های فرآوری شده، افزودنی های غذایی، لبنیات و گندم خودداری کنید. مصرف کافئین را کاهش دهید زیرا استفاده بیش از حد از کافئین می تواند باعث تشدید سر درد شود.
برنامه خواب خود را تنظیم کنید و سعی کنید به اندازه کافی بخوابید زیرا خواب ناکافی باعث تحریک سر درد خواهد شد. از روش های آرام سازی بدن برای پیشگیری از سر درد استفاده کنید. درمان دستی و ماساژ درمانی می تواند به شما برای تسکین سر درد کمک کند اما قبل از انجام درمان دستی حتماً با پزشک خود مشورت نمایید.
مترجم: لیلا عبدالملکی
