آرتریت روماتوئید چیست؟
آرتریت روماتوئید یا همان روماتیسم مفصلی یکی از بیماری هایی است که تعداد زیادی از افراد را درگیر کرده است و باعث بروز درد مفصل در آنها شده است. آرتریت روماتوئید یکی از بیماری های خود ایمنی است که سیستم ایمنی بدن به جای حمله کردن به ویروس ها و باکتری ها به مفصل های بدن فرد حمله می کند. این مسئله باعث بروز التهاب می شود و بافت هایی که قسمت داخلی مفصل های بدن را پوشانده اند کلفت می شوند و منجر به بروز درد و تورم درون مفصل و اطراف آن خواهد شد. در صورتی که التهاب مفصل تشخیص داده نشود می تواند باعث آسیب رساندن به غضروف، بافتی نرمی که دو سر استخوان را پوشش می دهد، و همچنین استخوان شود.
با گذر زمان غضروف از بین می رود و فاصله ای که بین استخوان ها وجود دارد کاهش پیدا می کند که این مسئله باعث لق شدن، ناپایدار شدن و دردناک شدن مفاصل خواهد شد و از میزان توانایی حرکتی آنها می کاهد. همچنین احتمال بد شکل شدن مفصل نیز وجود دارد. هیچ راهی برای برطرف کردن بد شکلی مفصل وجود ندارد ولی تشخیص زود هنگام بیماری و درمان به موقع می تواند به کاهش علائم بیماری کمک نماید. معمولاً آرتریت روماتوئید بیشتر مفاصل دست، پا، مچ دست، آرنج، زانو و مچ پا را درگیر می کند و اغلب مفاصل هر دو طرف بدن به صورت یکسان درگیر می شوند یعنی اگر مفصل یک زانو آسیب ببیند مفصل زانوی دیگر نیز دچار آسیب دیدگی خواهد شد. از آنجایی که آرتریت روماتوئید می تواند بر سیستم های مختلف بدن از قبیل قلب و عروق یا سیستم تنفسی تاثیر بگذارد از آن تحت عنوان بیماری سیستمیک یاد می شود. بیماری سیستمیک به این معنا است که همه بدن درگیر می شود.
چه کسانی در معرض خطر روماتیسم مفصلی قرار دارند؟
طبق تحقیقاتی که در آمریکا انجام شده است حدود یک و نیم میلیون نفر دچار روماتیسم مفصلی هستند تعداد زنانی که دچار آرتریت روماتوئید هستند تقریبا سه برابر مردان است. در اکثر موارد این بیماری در زنانی که بین سنین ۳۰ تا ۶۰ سال قرار دارند به وجود می آید و در مردان اغلب در اواخر دوران پیری خود را نشان می دهد. داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به روماتیسم مفصلی عاملی است که باعث می شود سایر اعضای خانواده نیز به این اختلال مبتلا شوند با این حال همه افرادی که دچار روماتیسم مفصلی هستند سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری را ندارند.
علل بروز آرتریت روماتوئید چیست؟
هنوز پزشکان به خوبی علت بروز بیماری روماتیسم مفصلی را نمی دانند اما عقیده دارند که واکنش غیر عادی سیستم ایمنی بدن باعث بروز التهاب و آسیب دیدگی مفاصل خواهد شد. علت آنکه سیستم ایمنی به بدن فرد حمله می کند هنوز مشخص نشده است اما شواهد علمی نشان داده که ژن ها، هورمون ها، و عوامل محیطی در بروز این عارضه نقش دارند تحقیقات نشان داده است که وجود یک ژن در بروز این بیماری دخالت دارد البته همه افرادی که دارای این ژن خاص هستند دچار آرتریت روماتوئید نشده اند و همه افرادی که به این بیماری مبتلا هستند دارای این ژن نیستند.
محققان در حال بررسی سایر عواملی هستند که در بروز این بیماری نقش دارند. عوامل ایجاد کننده عفونت از قبیل باکتری و ویروس می توانند زمینه بروز بیماری را در برخی از افراد ایجاد کنند. هورمون های زنانه نیز احتمالاً در بروز این بیماری نقش دارند زیرا ۷۰ درصد از افرادی که به این بیماری مبتلا هستند را زنان جامعه تشکیل داده اند. چاقی و واکنش بدن به استرس ترومای فیزیکی و روحی نیز می تواند در به وجود آمدن این بیماری سهیم باشد. فاکتورهای محیطی از قبیل استعمال دخانیات و قرار گرفتن در معرض دود سیگار، آلودگی هوا، حشره کش‌ها، آفت کش ها و قرار گرفتن در معرض روغن های صنعتی می تواند باعث تحریک بدن و ابتلا به این اختلال شود.
علائم و نشانه های بیماری روماتیسم مفصلی چیست؟
معمولاً در مراحل اول بیماری افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید وجود تورم یا قرمزی مفاصل خود را احساس نمی کنند اما ممکن است دچار درد و ناراحتی شود. علائم و نشانه های آرتریت روماتوئید عبارت است از درد مفصل، تورم، حساسیت به لمس، سفتی و خشکی مفاصل که بیش از ۶ هفته طول بکشد، خشکی و سفتی مفاصل در اوایل صبح که حدود ۳۰ دقیقه یا بیشتر طول می کشد، درگیر شدن چند مفصل و درد مفاصل کوچک بدن از قبیل مچ دست و مفاصل انگشتان دست و پا، درگیر شدن هر دو مفصل مشابه در دو طرف بدن. اکثر افراد علاوه بر درد مفصل با احساس خستگی، از دست دادن اشتها و تب خفیف مواجه می شوند.
ممکن است علائم و نشانه های این بیماری حالت عود کننده فروکش کننده داشته باشد. به دوره ای که بیماری در مرحله فعال قرار دارد و التهاب و سایر علائم آن افزایش پیدا می کند مرحله شعله ور شدن بیماری گفته می شود که ممکن است از چند روز تا چند ماه طول می کشد. افزایش میزان التهاب مفاصل می تواند باعث بروز مشکل در سراسر بدن شود و حتی تعداد زیادی از اندام ها و سیستم های بدن را درگیر کند. این بیماری می تواند باعث خشکی، درد، قرمزی و حساسیت به نور در چشم ها شود، روی پوست بیمار و روی استخوان ها توده های کوچک به وجود بیاورد، باعث خشکی دهان و التهاب یا عفونت لثه شود، منجر به التهاب یا زخم شدن ریه و کوتاه شدن تنفس شود، باعث قطع شدن عروق خونی و آسیب دیدگی اعصاب، پوست و سایر اندام ها شود، و سطح گلبول های قرمز خون را کاهش دهد.
چگونه آرتریت روماتوئید تشخیص داده می شود؟
پزشک برای تشخیص دقیق این بیماری باید از فاکتورهای متعددی کمک بگیرد تا بتواند به یک نتیجه قطعی برسد. هنگامی که شما به علت درد مفاصل به پزشک مراجعه می کنید سابقه پزشکی فردی و خانواده شما را بررسی می کند سپس از شما در خصوص علائم و نشانه هایی که دارید از قبیل درد، سفتی و خشکی مفاصل و مشکل در راه رفتن سوال می پرسد. در مرحله بعدی وضعیت جسمانی شما را بررسی می کند تا بتواند وجود تورم و گرمی و مفاصل را احساس کند. حتی از شما می خواهد کمی راه بروید تا بتواند درد و محدودیت حرکتی شما را تعداد مفاصل و الگوی درگیر شدن آنها می تواند وجود این بیماری را نشان دهد. سپس پزشک درخواست انجام آزمایش خون را خواهد داد تا بتواند اطلاعات کافی در خصوص سطح التهاب در بدن و آنتی بادی هایی که با بیماری آرتریت روماتوئید ارتباط دارند را به دست بیاورد.
فاکتور روماتیسم یک نوع آنتی بادی است که در ۸۰ درصد از افرادی که دچار روماتیسم مفصلی هستند دیده می شود اما از آنجایی که ممکن است این فاکتور در سایر بیماری های التهابی نیز افزایش پیدا کند نمی توان از آن به عنوان نشانه قطعی آرتریت روماتوئید استفاده کرد. پزشک می تواند از عکس برداری توسط اشعه ایکس، اولتراسوند و اسکن ام آر آی برای بررسی آسیب دیدگی مفاصل از قبیل کم شدن فاصله بین استخوان ها، وجود ضایعات و از بین رفتن استخوان استفاده کنند. اما در صورتی که عکس های به دست آمده وجود آسیب دیدگی مفصل را نشان ندهد به معنای رد کردن احتمال بیماری نیست زیرا ممکن است بیماری در مراحل اولیه قرار داشته باشد و هنوز مفصل آسیب جدی ندیده باشد.
چه روش هایی برای درمان روماتیسم مفصلی وجود دارد؟
به طور کلی هدف از درمان روماتیسم مفصلی کاهش التهاب، تسکین علائم بیماری، جلوگیری از آسیب دیدگی مفاصل و اندام های بدن، بهبود عملکرد جسمانی و سلامت بدن و کاهش عوارض بلند مدت بیماری است. اولین قدم در درمان این بیماری کاهش هرچه سریع تر التهاب ایجاد شده و پیشگیری از آسیب دیدگی بیشتر مفصل و استخوان است زیرا وجود التهاب نشانه فعالیت جدی بیماری است به همین دلیل درمان این علامت اهمیت بسیار زیادی دارد تا بیماری تحت کنترل قرار بگیرد. از داروهای متعددی برای درمان روماتیسم مفصلی استفاده می شود. داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب می توانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند این داروها شامل ایبوپروفن، کتوپروفن، ناپروکسن سدیم و مواردی از این قبیل هستند. پزشک برای افرادی که در معرض خطر زخم معده قرار دارند داروی سلکوکسیب تجویز می کند که با معده سازگاری بهتری دارد. کورتیکواستروئیدها از قبیل پردنیزولون، پردنیزون و متی پردنیزولون می توانند به کاهش سریع التهاب و پیشگیری از آسیب دیدگی بیشتر مفصل کمک کنند. معمولاً پزشکان این داروها را فقط برای یک دوره درمانی کوتاه تجویز می کنند. داروهای بیولوژیکی نیز برای درمان مراحل مختلف التهاب مفاصل تجویز می شوند و می توانند روند پیشرفت بیماری را کند و حتی متوقف کنند.
چگونه بیمار می تواند به بهبود وضعیت خود کمک کند؟
خود مراقبتی نقش بسیار مهمی را در فرایند درمان و حفظ کیفیت مناسب زندگی ایفا می کند. در این بخش به چند روش اشاره می کنیم که می توانید از آنها برای کمک به وضعیت خود استفاده نمایید. اگرچه معمولا رژیم غذایی خاصی برای افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید وجود ندارد محققان به این نتیجه رسیده اند که مصرف غذاهایی که حاوی مقدار زیادی آنتی اکسیدان هستند می تواند به کنترل و کاهش التهاب کمک کند.
مصرف انواع میوه، سبزیجات، ماهی تازه و روغن زیتون با خواص بسیار زیادی برای سلامت این بیماران همراه است. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند باید از مصرف انواع فست فود و غذاهای فرآوری شده خودداری کنند زیرا باعث تشدید بیماری آنها خواهد شد.
در شرایطی که بیماری شعله ور و فعال است استراحت دادن به مفاصل دردناک و متورم اهمیت بسیار زیادی می یابد. استراحت کردن باعث کاهش التهاب و خستگی می شود و به بهبود حال بیمار کمک خواهد کرد. البته بهتر است بدانید که ورزش کردن برای این گروه از بیماران اهمیت بسیار زیادی دارد و بیماران باید از تمرینات سبک ایروبیک که باعث تقویت و افزایش انعطاف پذیری عضلات می شود استفاده کنند تا وضعیت جسمانی آنها بهبود پیدا کند. استفاده از کمپرس گرم می تواند به تسکین سفتی و گرفتگی مفاصل و خستگی عضلات کمک کنند و کمپرس سرد برای کاهش التهاب و درد بسیار سودمند است. تحقیقات نشان داده است که مصرف مکمل روغن ماهی که حاوی امگا ۳ است می تواند به کاهش درد و سفتی مفاصل در اوایل صبح کمک بسیار زیادی نماید. بیماران باید قبل از مصرف هرگونه مکمل با پزشک خود مشورت کنند و نظر او را جویا شوند.
مترجم: لیلا عبدالملکی
